دنیای بازی‌سازی پر از موتورهایی است که آمدند، تاثیر گذاشتند و مسیر توسعه بازی‌ها را برای همیشه تغییر دادند. اما چه موتورهایی بیشترین اثر را گذاشته‌اند؟ کدام ابزارها باعث شدند افراد بیشتری وارد صنعت بازی شوند، بازی‌های مستقل شکوفا شوند یا استانداردهای گرافیکی جدید خلق شوند؟

در این مقاله، به ۱۰ موتور بازی‌سازی مهم تمام دوران نگاه می‌کنیم؛ انتخاب‌هایی که بر اساس معیارهای زیر صورت گرفته‌اند:

• در دسترس بودن برای عموم (نه موتورهای کاملاً اختصاصی استودیوها)

• تعداد و موفقیت تجاری بازی‌‌های ساخته‌شده با آن‌ها

• اندازه و تأثیر جامعه توسعه‌دهندگان

• نقشی که در تحول تکنولوژی بازی‌سازی داشته‌اند

این فهرست کاملاً تحلیلی و نظرمحور است، اما تقریبا هیچ کس نمی‌تواند تأثیر این موتورهای تاریخی را نادیده بگیرد.

۱۰. RPG Maker – دروازه ورود میلیون‌ها نفر به بازی‌سازی

کمتر موتوری به اندازه RPG Maker در ساده‌سازی ساخت بازی نقش داشته است. این موتور از دهه ۹۰ میلادی تا امروز، برای نسل‌های مختلف توسعه‌دهندگان جوان پلی ساخته تا اولین بازی خود را تجربه کنند. ساخت بازی بدون نیاز به کدنویسی، دارایی‌های ازپیش‌ساخته و workflow ساده، آن را به یک پدیده فرهنگی تبدیل کرده است. بسیاری از بازی‌سازان مستقل مسیرشان را از همین‌جا شروع کرده‌اند.

نمونه‌های شاخص: To the Moon، Omori

۹. CryEngine – پادشاه گرافیک در زمان خودش

با CryEngine استانداردهای گرافیکی بازی‌ها یک‌باره چند پله بالاتر رفت. عرضه Crysis نشان داد که موتورهای بازی تا کجا می‌توانند پیش بروند. نورپردازی، شیدینگ و رندرینگ این موتور سال‌ها معیار سنجش گرافیک در صنعت بود. هرچند جامعه و ابزارهای آن به بزرگی رقبا نبود، اما تاثیرش بر تکنولوژی غیرقابل انکار است.

نمونه شاخص: Crysis، FarCry

۸. Godot Engine – ستاره متن‌باز صنعت بازی

Godot طی چند سال اخیر از یک موتور کوچک به یک رقیب جدی برای موتورهای بزرگ تبدیل شد. کاملاً متن‌باز، رایگان، سبک و با جامعه‌ای بسیار فعال. Godot به‌خصوص در میان توسعه‌دهندگان مستقل محبوب است زیرا آزادی کامل، اسکریپت‌نویسی ساده و تعامل‌پذیری فوق‌العاده را ارائه می‌دهد.

۷. GameMaker – موتور محبوب سازندگان بازی‌های 2D

اگر یک موتور مسئول شکل‌گیری موج عظیم بازی‌های مستقل باشد، آن GameMaker است. این موتور ساخت بازی‌های 2D را بسیار ساده کرده و در عین حال انعطاف‌پذیری بالایی دارد. برای بسیاری از توسعه‌دهندگان، GameMaker اولین تجربه‌ی واقعی ساخت بازی حرفه‌ای بوده است.

نمونه‌های شاخص: Undertale، Hyper Light Drifter

۶. XNA / MonoGame / FNA – بستری که بازی‌سازی مستقل را متحول کرد

XNA پروژه‌ای محبوب از مایکروسافت بود که بعدها الهام‌بخش MonoGame و FNA شد. هزاران بازی مستقل با این پلتفرم‌ها ساخته شدند و بسیاری از فرنچایزهای امروزی، اولین ریشه‌های خود را در XNA دارند. سادگی، قدرت و کراس‌پلتفرم بودن، این خانواده را در تاریخ ماندگار کرده است.

نمونه‌های شاخص: Stardew Valley، Celeste

۵. Gamebryo/NetImmerse – سکوی ساخت دنیای باز مدرن

Gamebryo شاید برای عموم ناشناخته باشد، اما بازی‌هایی که با آن ساخته شده‌اند، جزو مهم‌ترین عناوین تاریخ هستند. Bethesda سال‌ها از این موتور برای ساخت اسکایریم، Oblivion و Fallout استفاده کرد. قابلیت ساخت جهان‌های وسیع و سیستم‌های پیچیده، آن را به یکی از اثرگذارترین موتورهای نسل‌های قبل تبدیل کرد.

۴. IdTech (Quake Engine) – بنیان‌گذار موتورهای مدرن سه‌بعدی

IdTech موتور افسانه‌ای پشت Quake و بازی‌های تاریخی دیگر است. این موتور نه تنها تکنولوژی سه‌بعدی را متحول کرد، بلکه موجی از مودسازی و ساخت محتوا توسط کاربران را به راه انداخت. بسیاری از موتورهای مدرن از معماری و نوآوری‌های IdTech الهام گرفته‌اند.

نمونه‌های شاخص: Quake، Doom

۳. RenderWare – موتور خاموش پشت بازی‌های محبوب نسل PS2

در دوران PlayStation 2، RenderWare پادشاه موتورهای بازی بود. ده‌ها استودیو از آن استفاده می‌کردند و ساخت بازی‌های در مقیاس بزرگ را برای کنسول‌های آن دوره ساده‌تر کرده بود. هرچند بعد از خریداری شدن توسط EA افول کرد، اما تأثیر آن در نسل ششم بازی‌ها بسیار پررنگ است.

نمونه‌های شاخص: GTA III، Burnout

۲. Unreal Engine – استاندارد طلایی گرافیک و توسعه AAA

Unreal Engine یک انقلاب بود و هنوز هم هست. از قابلیت‌های بی‌رقیب در رندرینگ گرفته تا اکوسیستم عظیم آموزش، پلاگین‌ها و بازار دارایی‌ها، این موتور سال‌هاست ستون فقرات صنعت AAA و حتی سینما و VFX شده. نسخه ۵ این موتور با Nanite و Lumen، استانداردهای جدیدی خلق کرده است.

نمونه‌های شاخص: Fortnite، Hellblade II، Final Fantasy VII Remake

۱. Unity – پادشاه توسعه مستقل و یکی از اثرگذارترین موتورهای تاریخ

کمتر موتوری مثل Unity توانسته توسعه بازی را برای همه امکان‌پذیر کند. از موبایل تا VR، از بازی‌های دو‌بعدی تا سه‌بعدی، Unity در همه‌جا حضور دارد. هزاران بازی مستقل با این موتور ساخته شده‌اند و دسترسی آسان، جامعه عظیم و پشتیبانی از پلتفرم‌های متعدد، آن را به تأثیرگذارترین موتور بازی‌سازی تمام دوران تبدیل کرده است.

نمونه‌های شاخص: Hollow Knight، Monument Valley

موتورهای شایسته ذکر ویژه 

• Build Engine – موتور کلاسیک پشت Duke Nukem

• Source Engine – سازنده شاهکارهایی مثل Half-Life 2 و Portal

• LithTech – موتور محبوب بازی‌های اکشن دهه ۲۰۰۰

• Frostbite – موتور پیشرفته EA با قدرت رندر فوق‌العاده

هر یک از موتورهای این فهرست نقش مهمی در تکامل بازی‌سازی داشته‌اند؛ از آسان‌سازی ساخت بازی تا ارتقای گرافیک یا ایجاد پلتفرمی برای بازی‌سازان مستقل. شاید امروز موتورهای جدیدتر و قدرتمندتری وجود داشته باشند، اما این ۱۰ موتور مسیر صنعت بازی را شکل داده‌اند.